Consumo informativo y cobertura mediática durante el confinamiento por el Covid-19: sobreinformación, sesgo ideológico y sensacionalismo
DOI:
https://doi.org/10.3145/epi.2020.may.12Palabras clave:
Covid-19, Coronavirus, Pandemias, Consumo informativo, Cobertura mediática, Sensacionalismo, Sesgo informativo, Crisis sanitaria, Medios de comunicación, España.Resumen
La declaración del estado de alarma por la pandemia del Covid-19 ha confinado a millones de ciudadanos en sus domicilios. La situación de aislamiento tiene enormes consecuencias en múltiples niveles: social, psicológico, económico, educativo..., y también comunicativo. A partir de una encuesta realizada a 1.122 personas durante la fase de confinamiento más severa, el presente artículo tiene como objetivo analizar cómo el consumo informativo se ha visto modificado durante este período de tiempo y cómo perciben los ciudadanos la cobertura mediática realizada por los medios de comunicación. Los resultados muestran que la ciudadanía se informa más y con mayor frecuencia que antes de la crisis sanitaria. Con todo, mantiene una actitud crítica con la información que proporcionan los medios, que realizan una cobertura condicionada por la línea editorial, de forma sensacionalista y generando alarma social innecesaria.
Descargas
Citas
Abraham, Thomas (2005). Twenty-first century plague: The story of SARS. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN: 0 8018 8124 2
APM (2020). "Aparecen algunos síntomas de saturación informativa en el consumo de medios durante el confinamiento". Asociación de la Prensa de Madrid, 29 abril. https://www.apmadrid.es/aparecen-algunos-sintomas-de-saturacion-informativa-en-el-consumo-de-medios-durante-el-confinamiento
Ball-Rokeach, Sandra J.; DeFleur, Melvin L. (1976). "A dependency model of mass-media effects". Communication research, v. 3, n. 1, pp. 3-21. https://doi.org/10.1177/009365027600300101
Boehlert, Eric (2014). "The media´s Ebola coverage: The more you watch, the less you know?". Media matters for America, 15 October. https://www.mediamatters.org/cnn/ebola-coverage-more-you-watch-less-you-know
Brenen, J. Scott; Simon, Felix; Howard, Philip N.; Nielsen, Rasmus-Klein (2020). Types, sources, and claims of Covid-19 misinformation. Oxford: Reuters Institute for the Study of Journalism, 7 April. https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/types-sources-and-claims-covid-19-misinformation
Brodie, Mollyann; Hamel, Elizabeth; Brady, Lee-Ann; Kates, Jennifer; Altman, Drew E. (2004). "AIDS at 21: Media coverage of the HIV epidemic 1981-2002". Columbia journalism review, supplement to the March/April, pp. 1-8. http://www.kff.org/kaiserpolls/7023.cfm
CAC. Consell de l´Audiovisual de Catalunya (2019). "Recomanacions del Consell de l´Audiovisual de Catalunya sobre el tractament informatiu de les tragèdies personals". CAC, 21 febrer. https://www.cac.cat/sites/default/files/2019-05/Q9_recomanacions_CA.pdf
Carlson, Matt (2007). "Blogs and journalistic authority". Journalism studies, v. 8, n. 2, pp. 264-279. https://doi.org/10.1080/14616700601148861
Casero-RipolleÌs, Andreu (2020). "Impact of Covid-19 on the media system. Communicative and democratic consequenÂces of news consumption during the outbreak". El profesional de la informacioÌn, v. 29, n. 2, e290223. https://doi.org/10.3145/epi.2020.mar.23
Chadwick, Andrew (2013). The hybrid media system: Politics and power. Oxford: Oxford University Press. ISBN: 978 0 190696733 https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199759477.001.0001
CIC. Consell de la Informació de Catalunya (2020). "El CIC demana respecte a la dignitat de les persones més enllà de la mort". CIC, 19 abril.
CIS (2019). "Macrobarómetro de octubre 2019". Centro de Investigaciones Sociológicas, 28 octubre. http://www.cis.es/cis/opencms/ES/9_Prensa/Noticias/2019/prensa0440.html
Coleman, Stephen (2012). "Believing the news: From sinking trust to atrophied efficacy". European journal of communication, n. 27, v. 1, pp. 35-45. https://doi.org/10.1177/0267323112438806
Cornia, Alessio; Ghersetti, Marina; Mancini, Paolo; Odén, Paolo (2016). "The Partisans, the Technocrats and the Watchdogs: Domestication in media coverage of the swine flu pandemic in 2009". Journalism studies, v. 17, n. 8, pp. 1030-1050. https://doi.org/10.1080/1461670X.2015.1040891
Costa-SaÌnchez, Carmen; LoÌpez-GarciÌa, XoseÌ (2020). "ComunicacioÌn y crisis del coronavirus en España. Primeras lecciones". El profesional de la informacioÌn, v. 29, n. 3, e290304. https://doi.org/10.3145/epi.2020.may.04
Covello, Vincent (2003). "Best practices in public health risk and crisis communication". Journal of health communication, v. 8, pp. 5-8. https://doi.org/10.1080/713851971
Davis, Justin; French, T. Nathaniel (2008). "Blaming victims and survivors: An analysis of post-Katrina print news coverage". Southern communication journal, v. 73, n. 3, pp. 243-257. https://doi.org/10.1080/10417940802219736
Ducharme, Jamie (2020). "News coverage of coronavirus in 2020 is very different than it was for Ebola in 2018". Time, 7 February. https://time.com/5779872/coronavirus-ebola-news-coverage
EBU Intelligent Service (2020). ECovid crisis. PSM audience performance. April 2020. https://www.ebu.ch/publications/research/membersonly/report/covid-19-crisis-psm-audience-performance
España (2020). "Real decreto 463/2020, de 14 de marzo, por el que se declara el estado de alarma para la gestión de la situación de crisis sanitaria ocasionada por el Covid-19". Boletín oficial del Estado, 67, 14 marzo, pp. 25390 a 25400. https://www.boe.es/eli/es/rd/2020/03/14/463
Freudenburg, William; Coleman, Cynthia-Lou; Gonzales, James; Helgeland, Catherine (1996). "Media coverage of hazard events: Analyzing the assumptions". Risk analysis, v. 16, pp. 31-42. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.1996.tb01434.x
Garfin, Dana-Rose; Silver, Roxane-Cohen; Holman, E. Alison (2020). "The novel coronavirus (Covid-2019) outbreak: Amplification of public health consequences by media exposure". Health psychology, v. 39, n. 5, pp. 355-357. https://doi.org/10.1037/hea0000875
Gil de Zúñiga, Homero; Weeks, Brian; Ardèvol-Abreu, Alberto (2017). "Effects of the news-finds-me perception in communication: Social media use implications for news seeking and learning about politics". Journal of computer-mediated communication, v. 22, n. 3, pp. 105-123. https://doi.org/10.1111/jcc4.12185
Hallin, Daniel H.; Mancini, Paolo (2004). Comparing media systems: Three models of media and politics. Cambridge: Cambridge university. ISBN: 978 0 521543088
Hollowood, Ella; Mostrous, Alexis (2020). "Fake news in the time of C-19". Tortoisemedia, 23 March. https://members.tortoisemedia.com/2020/03/23/the-infodemic-fake-news-coronavirus/content.html
Imbert, Gérard (2003). El zoo visual. De la televisión espectacular a la televisión especular. Barcelona: Gedisa. ISBN: 84 74327970
Johns Hopkins University (2020). "Coronavirus resource center. Mortality Analysis". Johns Hopkins University, 1 May. https://coronavirus.jhu.edu/data/mortality
Kilgo, Danielle K.; Yoo, Joseph; Johnson, Thomas J. (2019). "Spreading Ebola panic: Newspaper and social media coverage of the 2014 Ebola health crisis". Health communication, v. 34, n. 8, pp. 811-817. https://doi.org/10.1080/10410236.2018.1437524
Laato, Samuli; Najmul, AKM; Nazrul, Muhamad; Whelan, Eoin (2020). "Why do people share misinformation during the Covid-19 pandemic?". Cornell University. arXiv: 2004.09600 [cs.CY], 20 April. https://arxiv.org/abs/2004.09600
Lázaro-Rodríguez, Pedro; Herrera-Viedma, Enrique (2020). "Noticias sobre Covid-19 y 2019-nCoV en medios de comunicación de España: el papel de los medios digitales en tiempos de confinamiento". El profesional de la información, v. 29, n. 3, e290302. https://doi.org/10.3145/epi.2020.may.02
Lewison, Grant (2008). "The reporting of the risks from severe acute respiratory syndrome (SARS) in the news media, 2003-2004". Health, risk and society, v. 10, pp. 241-262. https://doi.org/10.1080/13698570802160962
Mandeville, Kate L.; O´Neill, Sam; Brighouse, Andrew; Walker, Alice; Yarrow, Kielan; Chan, Kenneth (2013). "Academics and competing interests in H1N1 influenza media reporting". Journal of epidemiology and community health, n. 68, pp. 197-203. https://doi.org/10.1136/jech-2013-203128
Masip, Pere; Ruiz-Caballero, Carlos; Suau, Jaume (2017). "Questioning the selective exposure to news: Understanding the impact of social networks on political news consumption". American behavioral scientist, v. 6, n. 3, pp. 300-319. https://doi.org/10.1177/0002764217708586
Masip, Pere; Ruiz-Caballero, Carlos; Suau, Jaume (2019). "Contesting professional procedures of journalists: Public conversation on Twitter after Germanwings accident". Digital journalism, v. 7, n. 6, pp. 762-782. https://doi.org/10.1080/21670811.2018.1546551
Mortensen, Tara; Keshelashvili, Ana; Weir, Tom (2016). "Who we are: A Q-study of types of citizen journalists". Digital journalism, v. 4, n. 3, pp. 359-378. https://doi.org/10.1080/21670811.2015.1053506
Motta, Matthew; Stecula, Dominik; Farhart, Christina (2020). "How right-leaning media coverage of Covid-19 facilitated the spread of misinformation in the early stages of the pandemic". SocArXivPapers. https://doi.org/10.31235/osf.io/a8r3p
Muralidharan, Sidharth; Rasmussen, Leslie; Patterson, Daniel; Shin, Jai-Hwa (2011). "Hope for Haiti: An analysis of Facebook and Twitter usage during the earthquake relief efforts". Public relations review, v. 37, n. 2, pp. 175-177. https://doi.org/10.1016/j.pubrev.2011.01.010
Nerlich, Brigitte; Koteyko, Nelya (2012). "Crying wolf? Biosecurity and metacommunication in the context of the 2009 swine flu pandemic". Health & place, v. 18, n. 4, pp. 710-717. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2011.02.008
Newman, Nic; Fletcher, Richard; Kalogeropoulos, Antonis; Nielsen, Rasmus-Klein (2020). Reuters Institute digital news report 2019. Oxford: Reuters Institute for the Study of Journalism. http://www.digitalnewsreport.org
PEW, Pew Research Center (2014). "8 key takeaway about social media and news". PEW, 26 March. http://www.journalism.org/2014/03/26/8-key-takeaways-about-social-media-and-news
Pieri, Elisa (2018). "Media framing and the threat of global pandemics: The Ebola crisis in UK media and policy response". Sociological research online, v. 24, n. 1, pp. 73-92. https://doi.org/10.1177/1360780418811966
Renn, Ortwin (1991). "Risk communication and the social amplification of risk". In: Kasperson, Roger; Stallen, Pieter-Jan (eds.). Communicating risks to the public. Technology, risk, and society (An international series in risk analysis), v. 4, pp. 287-324. Springer, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-009-1952-5_14
Ruiz-Caballero, Carlos (2015). La digitalización del otro. Barcelona: Milenio. ISBN: 978 84 9743 702 8
Sánchez-Castillo, Álvaro (2020). "La amenaza de un desplome de más del 70% en publicidad pone a los medios en aprietos en plena pandemia". infolibre.es, 30 abril. https://www.infolibre.es/noticias/economia/2020/04/02/la_amenaza_desplome_mas_del_los_ingresos_publicitarios_pone_los_medios_aprietos_plena_pandemia_105533_1011.html
Scoones, Ian (ed.) (2010). Avian influenza: Science, policy and politics. London: Earthscan. ISBN: 978 1 849710961
Seeger, Matthew W.; Sellnow, Timothy L.; Ulmer, Robert R. (1998). "Communication, organization and crisis". Journal annals of the International Communication Association, v. 21, n. 1, pp. 231-275. https://doi.org/10.1080/23808985.1998.11678952
Seeger, Matthew W.; Sellnow, Timothy L.; Ulmer, Robert R. (2003). Communication and organizational crisis. Thousand Oaks, CA: Sage. ISBN: 978 1 567205343
Shaw, Rajib; Kim, Yong-kyun; Hua, Jinling (2020). "Governance, technology and citizen behavior in pandemic: Lessons from Covid-19 in East Asia". Progress in disaster science, v. 6, pp. 1-11. https://doi.org/10.1016/j.pdisas.2020.100090
Slovic, Paul (1987). "Perception of risk". Science, v. 236, n. 4799, pp. 280-285. https://doi.org/10.1126/science.3563507
Spratt, Meg (2001) "Science, journalism, and the construction of news". American journalism, v. 18, n. 3, pp. 61-79. https://doi.org/10.1080/08821127.2001.10739324
Suau, Jaume (2015). Citizens and online media participation. Tesis doctoral. Barcelona, Spain: Ramon Llull University.
Thompson, Rebecca R.; Garfin, Dana-Rose; Holman, E. Alison; Silver, Roxane-Cohen (2017). "Distress, worry, and functioning following a global health crisis: A national study of Americans´ responses to Ebola". Clinical psychological science, v. 5, pp. 513-521. https://doi.org/10.1177/2167702617692030
Thorbjornsrud, Kjersti; Figenschou, Tine-Ustad (2016). "Do marginalized sources matter? A comparative analysis of irregular migrant voice in western media". Journalism Studies, v. 17, n. 3, pp. 337-355. https://doi.org/10.1080/1461670X.2014.987549
Ungar, Sheldon (1998). "Hot crisis and media reassurance: A comparison of emerging diseases and Ebola Zaire". British journal of sociology, v. 48, pp. 36-56. https://doi.org/10.2307/591262
Ungar, Sheldon (2008). "Global bird flu communication: Hot crisis and media reassurance". Science communication, v. 29, pp. 472-497. https://doi.org/10.1177/1075547008316219
Vasterman, Peter; Ruigrok, Neil (2013). "Pandemic alarm in the Dutch media: Media coverage of the 2009 influenza A (H1N1) pandemic and the role of the expert sources". European journal of communication, v. 28, pp. 436-453. https://doi.org/10.1177/0267323113486235
Vis, Farida (2009). "Wikinews reporting of hurricane Katrina". In: Allan, Stuart; Thorsen, Einar. Citizen journalism: Global perspectives. New York: Peter Lang, pp. 65-74. ISBN: 978 1 433122828
Washer, Peter (2006). "Representations of mad cow disease". Social science & medicine, v. 62, n. 2, pp. 457-466. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.06.001
Watson, Brendan R. (2015). "Is Twitter an alternative medium? Comparing Gulf Coast Twitter and newspaper coverage of the 2010 BP oil spill". Communication research, v. 43, n. 5, pp. 647-671.
WEF, World Economic Forum (2020). WEF Annual meeting Davos 2020. https://www.weforum.org
WHO, World Health Organization (2020). Rolling updates on coronavirus disease (Covid-19), 2 February. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200202-sitrep-13-ncov-v3.pdf
Zarzalejos, Álvaro; Arranz, Rubén (2020). "Prisa, Unidad Editorial, Godó..., los grandes grupos de prensa sucumben a los ERTEs". Voxpopuli, 4 abril. https://www.vozpopuli.com/medios/Prisa-Unidad-Editorial-Godolos-ERTEs_0_1342666558.html
Descargas
Archivos adicionales
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Condiciones de difusión de los artículos una vez son publicados
Los autores pueden publicitar libremente sus artículos en webs, redes sociales y repositorios
Deberán respetarse sin embargo, las siguientes condiciones:
- Solo deberá hacerse pública la versión editorial. Rogamos que no se publiquen preprints, postprints o pruebas de imprenta.
- Junto con esa copia ha de incluirse una mención específica de la publicación en la que ha aparecido el texto, añadiendo además un enlace clicable a la URL: http://revista.profesionaldelainformacion.com
La revista Profesional de la información ofrece los artículos en acceso abierto con una licencia Creative Commons BY.